Dokument przewozowy ADR – wymagania, przykłady i obowiązki

1. Wprowadzenie – znaczenie dokumentu przewozowego ADR

Transport drogowy towarów niebezpiecznych wymaga spełnienia szeregu warunków formalnych, technicznych i operacyjnych. Jednym z kluczowych dokumentów w tym procesie jest właśnie dokument przewozowy – często nazywany „listem przewozowym ADR” lub „Deklaracją Towarów Niebezpiecznych”. Zawiera on informacje o przewożonym towarze niebezpiecznym, nadawcy, odbiorcy oraz wszelkich warunkach przewozu wymaganych przez umowę ADR i prawo krajowe (m.in. w Polsce: Ustawa o przewozie towarów niebezpiecznych z 19 sierpnia 2011 r.).

W praktyce niedopełnienie wymagań wobec dokumentu przewozowego może skutkować zarówno ryzykiem operacyjnym (niezgodny przewóz), jak i karami administracyjnymi. Dokument przewozowy jest również źródłem wiedzy o właściwościach niebezpiecznych przewożonego materiału i sytuacjach awaryjnych może zapewnić bezpieczeństwo. Doradztwo ADR obejmuje m.in. weryfikację poprawności tego dokumentu.

2. Podstawa prawna i zakres stosowania

Umowa ADR – w dziale 5.4 „Dokumenty przewozowe” (5.4.1 i kolejne) określa, jakie informacje powinny być zawarte w dokumencie przewozowym.

W Polsce: Ustawa o przewozie towarów niebezpiecznych oraz przepisy wykonawcze nakładają obowiązki uczestników przewozu – nadawcy, przewoźnika, odbiorcy. niebezpiecznalogistyka.pl

Dokument przewozowy ADR wymagany jest zarówno przy przewozie pełnym („pełny ADR”), jak i – w pewnych warunkach – przy przewozach objętych wyłączeniami (np. 1.1.3.6) – choć zakres może być ograniczony.

Dokument ten może być częścią istniejącego listu przewozowego (np. CMR) lub faktury – nie musi być osobnym formularzem, jeżeli spełnia wymagania ADR.

W przypadku braku dokumentu w wersji papierowej dopuszczany jest taki w wersji elektronicznej. Pamiętać należy, że wersja elektroniczna musi być zgodna z założeniami EDP i EDI, ponieważ dostępność tego dokumentu musi być przynajmniej w stopniu równoważnym jak dostępność w wersji papierowej.

3. Wymagana zawartość dokumentu przewozowego ADR

Zgodnie z przepisami ADR (5.4.1.1.1) dokument przewozowy powinien zawierać dla każdego materiału lub przedmiotu niebezpiecznego następujące elementy:

numer UN poprzedzony literami „UN”
prawidłową nazwę przewozową, (uzupełnioną nazwa techniczną w nawiasie dla materiałów I.N.O.
dla materiałów i przedmiotów klasy 1: kod klasyfikacyjny (kolumna 3b tabeli A działu 3.2)
dla materiałów promieniotwórczych klasy 7: numer klasy „7"
dla akumulatorów litowych UN 3090, 3091, 3480, 3481 – numer klasy „9”
dla materiałów i przedmiotów pozostałych klas: numery wzorów nalepek (z kolumny 5 tabeli A działu 3.2
grupa pakowania (jeśli została przypisana)
liczba i określenie sztuk przesyłki
całkowita ilość każdego z towarów niebezpiecznych mających odrębny numer UN, nazwę przewozową lub odrębną grupę pakowania (podana jako objętość, masa brutto lub netto)
kod ograniczeń przewozu przez tunele (jeżeli został przypisany do danego towaru)
nazwa i adres nadawcy oraz nazwa i adres odbiorcy

Dodatkowe wymagania językowe i formalne

Dokument powinien być sporządzony w języku urzędowym kraju nadania lub, jeśli przewóz międzynarodowy, również w jednym z języków: angielskim, francuskim lub niemieckim.
Nie ma określonych wymagań co do formatu dokumentu (format A4, ręczne wypełnienie dopuszczalne), o ile dane są czytelne.

4. Przykłady zapisów w dokumencie przewozowym ADR

Poniżej podaję praktyczne przykłady, które pomogą zilustrować poprawne wypełnienie dokumentu przewozowego.

Przykład 1: materiał klasy 3 w sztukach przesyłki

UN 1993 MATERIAŁ ZAPALNY CIEKŁY, I.N.O. (etanol, ksyleny), 3, III, (D/E), 10 beczek po 200 l – 2 000 l, Nadawca: XYZ Sp. z o.o., ul. …, 00-000 Warszawa; Odbiorca: ABC S.A., ul. …, 30-000 Kraków

Wyjaśnienia: liczba sztuk przesyłki (10 beczek), łączna objętość (2000 l), grupa pakowania III, kod tunelowy (D/E), główne składniki wchodzące w mieszaninę Inaczej Nie Określoną to etanol i ksyleny.

Przykład 2: materiał klasy 9 – akumulatory litowo-jonowe

UN 3480 AKUMULATORY LITOWO-JONOWE, 9, (E), liczba sztuk przesyłki: 15 palet – masa brutto 1 200 kg, Nadawca: Firma LithoTransport Sp. z o.o., ul. …, 45-800 Opole; Odbiorca: Firma BatteryRecycling Sp. z o.o., ul. …, 80-180 Gdańsk

Dodatkowe zapisy:

ujęcie słowa „ODPAD” za numerem UN zgodnie z przepisem szczególnym 5.4.1.1.3.3 ADR
wskazanie, że to materiał „Zagrażający Środowisku” na końcu zapisu
PRÓŻNE OPAKOWANIE, numer nalepki - dla przewozu opakowań zawierających pozostałości po rozładunku,
OPAKOWANIE AWARYJNE - w sytuacji gdy w opakowaniu znajduje się nieszczelne opakowanie
PRÓŻNY POJAZD-CYSTERNA, OSTATNI ŁADUNEK i pełna nazwa przewozowa - dla cystern nieoczyszczonych
PRZEWÓZ ZGODNY Z 1.1.4.2.1 - w przypadku transportu multimodalnego i błędów w oznakowaniu z tego wynikających
TEMPERATURA PODWYŻSZONA, STOPIONY lub GORĄCY - gdy towar ma takie właściwości
TEMPERATURA KONTROLOWANA I AWARYJNA - na przykład dla nadtlenków organicznych
ZAGRAŻAJĄCY ŚRODOWISKU lub MARINE POLLUTANT - można stosować zamiennie, jednak w ADR preferowany jest zapis pierwszy
KLASYFIKACJA OGNI SZTUCZNYCH ZATWIERDZONA PRZEZ WŁAŚCIWĄWŁADZĘ XX, NUMER ZATWIERDZENIA XX/YYZZZZ - dla sztucznych ogni
KONIEC CZASU UTRZYMYWANIA: ... (DD/MM/RRRR) - W przypadku kontenerów-cystern lub cystern przenośnych przewożących gazy schłodzone skroplone

Przykład 3: próżne nieoczyszczone opakowania odpadowe

UN 3509 OPAKOWANIA ODPADOWE PRÓŻNE NIEOCZYSZCZONE (ZAWIERAJĄCE POZOSTAŁOŚCI 3, 4.1, 6.1), 9, (E),

5. Przepisy szczególne i wyjątkowe przypadki - Przewóz zgodnie z wyłączeniem 1.1.3.6

Gdy przewóz odbywa się zgodnie z warunkami wyłączenia 1.1.3.6 (np. towary niebezpieczne w bardzo małych ilościach), dokument przewozowy nadal musi być stosowany a zakres informacji musi być zwiększony o sumę całkowitej ilości każdej kategorii transportowej. Ilość ta dodatkowo musi być pomnożona przez ustalony współczynnik w wyniku czego otrzymujemy wartość punktową przewożonego towaru. Ilość punktów nie może przekroczyć 1000, żeby przewoźnik był zwolniony z części obowiązków wynikających z ADR.

Konieczność stosowania w tym wypadku dokumentu przewozowego jest zrozumiała ponieważ jest to jedyny sposób, żeby precyzyjnie przekazać informacje wymagane dla wyłączenia 1.1.3.6 i udowodnić podstawę zwolnienia z ADR.

6. Kod ograniczeń przewozu przez tunele

Jeżeli dany towar ma przypisany kod ograniczeń przewozu przez tunele (kolumna 15 tabeli A ADR), to dokument przewozowy powinien zawierać ten kod w nawiasie wielkimi literami na końcu standardowego zapisu.

Przykład: (D/E).

Jeżeli trasa przewozu nie przebiega przez tunele to nie jest to podstawą do zwolnienia z obowiązku umieszczenia tej informacji w dokumencie przewozowym.

7. Wpisanie nazw technicznych i składu mieszanin

Jeśli w kolumnie 6 tabeli A ADR figuruje przepis szczególny (np. 274 lub 318) – wymagane jest podanie nazwy technicznej w nawiasie po nazwie przewozowej (3.1.2.8.1.1 ADR).

Nazwa przewozowa wtedy w większości przykładów kończy się skrótem I.N.O. - Inaczej Nie Określony

Podanie nazwy technicznej lub chemicznej jest bardzo ważne, ponieważ pozycje I.N.O. są mało precyzyjne a ilość towarów przewożonych pod taką pozycją może sięgać tysięcy rodzajów produktów. Nazwa techniczna lepiej charakteryzuje zagrożenie.

8. Rola Doradcy ADR i doradztwa ADR w zakresie dokumentów ADR

Doradca ADR może:

Weryfikować, czy dokument przewozowy zawiera wszystkie wymagane informacje zgodnie z ADR
Pomagać nadawcy w przygotowaniu wzoru dokumentu, który spełnia wymagania
Pomaga w komunikacji z przewoźnikiem.
Doradzać w wyjątkowych sytuacjach (odpady, wyłączenia, przewóz luzem, cysterny).
Wspierać szkolenie personelu (nadawca, przewoźnik, kierowca) w zakresie znaczenia poprawności dokumentu przewozowego i konsekwencji niezgodności.
Pomagać w audytach wewnętrznych i przygotowaniu procedur dokumentacyjnych.

9. Sankcje za nieprawidłowości w dokumencie przewozowym ADR

Poniżej przedstawiam wybrane przykłady kar za naruszenia związane z dokumentem przewozowym ADR – ważne w kontekście doradztwa ADR i oceny ryzyka w przedsiębiorstwie:

Sporządzenie dokumentu przewozowego, w którym nie są zawarte: numer UN lub grupa pakowania lub prawidłowa nazwa przewozowa – kara 500 zł.
Sporządzenie dokumentu przewozowego, w którym nie jest zawarta wymagana informacja inna niż powyższe – kara 300 zł.
Przewóz towaru niebezpiecznego bez dokumentu przewozowego – kara 1000 zł.

Ustawa o przewozie towarów niebezpiecznych (art. 107) – uczestnik przewozu towarów niebezpiecznych, który narusza obowiązki wynikające z ustawy lub umowy ADR, podlega karze pieniężnej w wysokości od 200 zł do 10000 zł.

10. Najczęstsze błędy w dokumentach przewozowych ADR

Na koniec lista najczęstszych błędów, które występują w dokumentach przewozowych ADR

Brak numeru UN lub wpisanie błędnego numeru.
Nieprawidłowa nazwa przewozowa (np. pominięcie technicznej nazwy, liter „I.N.O.”, lub błędna pisownia).
Zaniedbanie dopisania grupy pakowania, gdy jest przypisana.
Nieumieszczenie kodu ograniczeń tunelowych, gdy obowiązuje.
Brak informacji o nadawcy lub odbiorcy albo podanie niepełnych danych adresowych.
Użycie dokumentu w języku tylko polskim przy przewozie międzynarodowym (brak tłumaczenia na angielski/niemiecki/francuski).
Nieprawidłowe wskazanie ilości sztuk przesyłki lub całkowitej ilości towaru (masa netto/brutto, objętość).
Zapomnienie o dopisku „ODPAD” przy przewozie odpadów towarami niebezpiecznymi.
Dokument przewozowy nie zawiera informacji wymaganych przy przewozie pustych, nieoczyszczonych opakowań albo cystern.
Dokument przewozowy nie znajduje się w pojeździe lub załoga nie posiada go podczas kontroli.

Podsumowanie

Dokument przewozowy ADR to kluczowy element w transporcie towarów niebezpiecznych – jego poprawne sporządzenie decyduje o bezpieczeństwie przewozu i zgodności z przepisami. Musi zawierać m.in. numer UN, nazwę przewozową, klasę zagrożenia, grupę pakowania, ilość, kod tunelowy oraz dane nadawcy i odbiorcy. Doradca ADR odpowiada za prawidłowe przygotowanie i kontrolę dokumentów ADR, zwłaszcza w przypadkach szczególnych, takich jak odpady czy przewóz w cysternach. Braki lub błędy w dokumentacji grożą wysokimi karami – od 300 do 10 000 zł. Dlatego właściwe doradztwo ADR i regularne szkolenia personelu są najlepszym sposobem, by uniknąć sankcji i zapewnić bezpieczny, zgodny z przepisami przewóz towarów niebezpiecznych.

Chcesz dowiedzieć się więcej o dokumentach przewozowych podlegających ADR lub uzyskać wsparcie doradcy ADR ? Skontaktuj się ze mną – pomogę przygotować Twoją firmę do bezpiecznego i zgodnego z prawem transportu.

Kontakt w sprawie obsługi ADR:

Piotr Jachym – Doradca ADR

📞 Tel.: 512 333 080

📧 E-mail: pjachym.adr@gmail.com

Dokument przewozowy ADR - kompleksowy przewodnik